We werken in Twente vanaf 2015 met een regionale organisatie: Ondersteuning Zorg en Jeugd Twente (OZJT). OZJT werkt in opdracht van de Samen 14-gemeenten op het gebied van inkoop en contractmanagement.

In Twente gebruiken we het Twents Model om de juiste jeugdhulp en/of Wmo-maatwerkvoorziening in te zetten voor onze inwoners. De verschillende vormen van jeugdhulp zijn hierin opgenomen.

In opdracht van alle regiogemeenten heeft OZJT afspraken gemaakt met de zorgaanbieders van hoogspecialistische jeugdhulp en van verblijf buiten het ouderlijk gezin (de onderdelen 5 t/m 10).

Voor de Jeugdhulp in de eigen leefomgeving (ambulante jeugdhulp) werken 12 Twentse gemeenten binnen OZJT met het Twents Ondersteuningsmodel. In dit model is de ondersteuningsbehoefte van de jeugdige (en gezin) en het te bereiken resultaat uitgangspunt voor de inzet van jeugdhulp.

De gemeente Almelo en Hof van Twente werken voor het ambulante deel niet met dit model. Voor de inzet van deze Jeugdhulp wordt in deze gemeenten gezocht naar het meest passende aanbod (product) van de zorgaanbieders.

Wat kun je doen als er is iets aan de hand is met een kind? Of als het niet lekker loopt in een gezin? Lukt het ouders niet op eigen kracht een problematische situatie het hoofd te bieden, dan doen zij er goed aan hulp te zoeken. Ze kunnen contact opnemen met de gemeente (het lokale team) of met de huisarts. Dan wordt gezamenlijk bekeken welke aanpak nodig is om de problemen het hoofd te bieden. Vervolgens wordt gezocht naar hulp die zo licht en dichtbij is als mogelijk, en zo zwaar als nodig.

Bij minder zware problematiek is niet altijd zorg nodig, soms alleen lichte ondersteuning. Ons uitgangspunt is dan ook: niet onnodig problematiseren, maar juist normaliseren. Jongeren horen niet in de Jeugdhulp terecht te komen vanwege problemen die eigenlijk gewoon onder opvoeden en opgroeien vallen.

Natuurlijk is het wel de bedoeling dat tijdig benodigde hulp ingezet wordt, bijvoorbeeld specialistische zorg bij belastende en langer durende psychiatrische problemen. Te lang wachten kan de problematiek verergeren. En dan moet juist meer en langduriger specialistische hulp worden ingezet.

Specialistische jeugdhulp is bedoeld voor kinderen en hun ouders als er ernstige problemen spelen rond de opvoeding en tijdens het opgroeien. Het kan gaan om psychiatrische behandelingen, intensieve gezinsbegeleiding et cetera. Hoogspecialistische jeugdhulp is intensieve hulp bij zeer complexe en/of meervoudige problematiek. Daar vallen ook verblijfsvoorzieningen onder, bijvoorbeeld als een jongere buiten het eigen gezin opgevangen moet worden.

In de specialistische jeugdhulp vervullen naast de cruciale zorgaanbieders ook kleinere partijen een belangrijke rol, zoals zelfstandig gevestigde psychologen, orthopedagogen en therapeuten.

Jeugdbescherming en Jeugdreclassering nemen een bijzondere positie in. Als de hulp van deze instanties ingeroepen wordt, is er altijd sprake van een rechterlijke uitspraak. Dat noemen we om die reden ‘gedwongen jeugdhulp’. De gecertificeerde instellingen spelen hierin een belangrijke rol. In Twente zijn dat Jeugdbescherming Overijssel (JbOV), Leger des Heils (LdH) en de William Schrikker Groep (WSG).

In Twente zijn de kinderbeschermingsmaatregelen, jeugdreclassering, specialistische en/of weinig voorkomende jeugdhulp, specialistische verblijfsfuncties, pleegzorg, gezinsvervangend verblijf en hulp in crisissituaties regionaal georganiseerd. Zo zijn kwaliteit en beschikbaarheid voor de inwoners gegarandeerd. De huidige en komende regelgeving verplicht ons trouwens ook om regionaal samen te werken.

Het Rijk constateert dat de beschikbaarheid van bepaalde vormen van (hoog)specialistische zorg voor kinderen en jongeren onder druk staat. In het wijzigingsvoorstel van de Jeugdwet (maart 2021) worden gemeenten verplicht om in de Regiovisie duidelijk in beeld te brengen wat de zorgvraag in de regio is en hoe de gemeenten de benodigde hulp met de aanbieders gaan organiseren. Hierin moet ook aandacht zijn voor de aanpak van wachtlijsten en het omgaan met ingewikkelde casuïstiek.

In Twente geven de aanbieders Ambiq, Karakter, Pluryn en Jarabee samen invulling aan hoogspecialistische behandeling. Er is nogal eens sprake van een combinatie met een verblijfsplek. Steeds vaker bieden zij ook thuis en ambulant specialistische zorg aan.

Twente kent globaal twee vormen van WVHS. De aanbieders hebben een stuurgroep gevormd:

3-milieusvoorziening

Bij 3-milieusvoorzieningen wordt verblijf, behandeling, onderwijs en vrijetijdsbesteding gecombineerd aangeboden voor (LVB)-jongeren die niet thuis kunnen verblijven vanwege (zeer) ernstige meervoudige gedragsproblemen en soms psychische/psychiatrische problematiek. Er is continu sturing, regulering, behandeling, ondersteuning en toezicht nodig. De problemen kunnen zo heftig zijn, waardoor de jongere en het gezin zo uit hun evenwicht raken, dat 24-uurs behandeling nodig is om stabiliteit, veiligheid en positieve interactie tussen de jongere en zijn omgeving voldoende te herstellen. Dit uiteraard met het oog op het optimaliseren van zijn groei- en ontwikkelingskansen in het ‘normale leven’.

Klinische-Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ)

Jongeren tot 18 jaar bij wie sprake is van een (ernstige) psychiatrische stoornis die het maatschappelijk functioneren ernstig verstoort, krijgen Klinische-Geestelijke Gezondheidszorg aangeboden. Door hun stoornis is er een groot risico op ernstige (blijvende) schade en/of een onveilige situatie. Er is sprake van ingewikkelde co-morbiditeit (één of meer chronische aandoeningen naast de hoofddiagnose). Ook biologische problemen (bijvoorbeeld genetisch of somatisch) en moeilijkheden op sociaal niveau of in de gezinssystematiek spelen een rol. Deze jongeren hebben vrijwel altijd (meer) intensieve behandelingstrajecten gehad die niet of onvoldoende tot verbetering hebben geleid. Zo nodig kan na het 18e jaar de behandeling doorlopen voor een goede afronding of omdat elders geen behandeling mogelijk is. Maar alleen onder voorwaarde dat financiering plaats vindt vanuit de ZVW.

Stuurgroep WVHS

Ambiq, Pluryn, Karakter en Jarabee zijn een koepelovereenkomst aangegaan met OZJT/Samen14 en vormen samen een stuurgroep WVHS. Uitgangspunt daarbij is: het behoud binnen de regio Twente van beschikbaarheid van deze voorzieningen en de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de jongeren met deze zorgbehoefte. Het doel: gezamenlijke, integrale levering van zorg aan de doelgroep.

Iedere jongere die WVHS-hulp nodig heeft, moet terecht kunnen bij een van de vier deelnemende zorgaanbieders. De aanbieders moeten dat zo nodig met elkaar afstemmen. Mocht plaatsing buiten de regio nodig zijn, dan blijven de Twentse WVHS-aanbieders verantwoordelijk voor de hulp.

Het komt voor dat de problemen van de jongere en/of zijn gezin volledig uit de hand lopen. Er kan dan sprake zijn van een crisissituatie, waarbij direct hulp nodig is. We spreken in dat geval over ambulante zorg en maken onderscheid tussen Crisiszorg en Crisisbedden. Bij crisissituaties is triage van belang.

Crisiszorg

De ambulante crisiszorg kan geboden worden door een aantal aanbieders in Twente. Als het Coördinatiepunt Spoedhulp een verzoek doet voor ambulante spoedhulp, start de aanbieder daarmee binnen 24 uur.

Om de duur en intensiteit van de hulp af te stemmen, neemt de aanbieder op de eerste werkdag binnen kantoortijd na het oppakken van de casus contact op met de gemeente. Binnen vier weken evalueert de aanbieder de situatie met de gemeente, in samenspraak met ouders en jeugdige. Ook adviseert de aanbieder de gemeente over eventuele vervolgondersteuning.

De GGZ organiseert de crisiszorg voor jongeren en volwassenen gezamenlijk. Mediant en Dimence voeren de 24-uurs crisisbereikbaarheid Jeugd-GGZ in Twente uit. Zij zijn ook via het Coördinatiepunt Spoedhulp bereikbaar.

Crisisbedden

De crisisbedden zijn een voorziening voor jongeren met gedrags-, systeem- of acute psychiatrische problemen. Deze problemen veroorzaken zo’n onveilige crisissituatie, dat thuisblijven geen optie is. Tijdelijk verblijf bij iemand uit het sociaal netwerk of bij de crisispleegzorg is niet mogelijk, maar toch is acuut ingrijpen noodzakelijk met het oog op de veiligheid van de jongere en/of het systeem.

In Twente hebben Jarabee en Ambiq crisisbedden voor jongeren beschikbaar.

Triage

Voor triage bij crisis bestaan twee routes. Eén via het Coördinatiepunt Spoedhulp. En één via Mediant/Dimence, die gebruik maakt van de bereikbaarheidsdienst zoals georganiseerd voor de volwassenen GGZ (er is een landelijk dekkend netwerk van bereikbaarheidsdiensten). Er is onderzoek gedaan naar volledige integratie van beide triagelijnen. Op dit moment is dat nog niet haalbaar en blijven deze apart georganiseerd. Wel is sprake van een goede samenwerking.

Pleegzorg is het (tijdelijk) opvoeden en verzorgen van andermans kind. Pleegouders bieden jongeren een thuis waar ze kunnen rekenen op aandacht en een eigen plek, totdat de eigen ouders de zorg weer aan kunnen. Het gaat om jongeren van alle leeftijden, die meestal veel hebben meegemaakt en daardoor zorg en aandacht te kort zijn gekomen.

Er zijn verschillende varianten van pleegzorg:

• Netwerkpleegzorg: bij familie of bekenden.
• Hulpverleningsvariant: bij pleegouders, tot er meer duidelijk is over de toekomst van het kind.
• Opvoedingsvariant: zo lang als nodig is.
• Deeltijdpleeggezin: opvang om opvoeders te ontlasten.

Jongeren kunnen zowel in pleeggezinnen als in gezinshuizen geplaatst worden. In beide gevallen kunnen zij niet meer bij hun biologische ouders wonen. De pleeggezinnen en gezinshuizen bieden een veilige en liefdevolle omgeving, waar het kind weer het gewone leven leert ervaren. Het is belangrijk dat het zich kan hechten aan de mensen in het gezinshuis, zodat het zich veilig voelt, trauma’s kan verwerken en zich kan ontwikkelen.

Wat zijn de verschillen?

Pleegouders blijven meestal gewoon werken. Ze krijgen een vergoeding voor de onkosten. Belangrijk is vooral dat hun leefsituatie stabiel is en dat zij structuur, warmte en veiligheid kunnen bieden.

Bij gezinshuisouders is het opvangen van jongeren het beroep van minstens één van beide ouders. Zij zijn hierin geschoold en hebben professionele ervaring in het begeleiden van deze kinderen.

Jongeren in probleemsituaties moeten zoveel mogelijk in een gezinsgelijkende setting op kunnen groeien. Een pleeggezin of gezinshuis is een duurzame gezinsvorm. In het Expertisecentrum Duurzame Gezinsvormen Twente slaan de aanbieders van pleegzorg de handen ineen. Samen werken zij aan de werving van nieuwe pleeggezinnen en de ondersteuning van pleegouders. Ook bestaat de wens om kinderen beter te kunnen matchen met een passende plek.

Onder verslavingszorg verstaan we de hulp en ondersteuning aan jongeren die verslaafd zijn geraakt aan bijvoorbeeld drugs, alcohol, medicijnen of gokken. Verslavingszorg vindt plaats in de vorm van voorlichting, ambulante zorg en (semi-)residentiële behandeling in gespecialiseerde klinieken.

In onze regio is Tactus de belangrijkste speler. Tactus en Jarabee werken samen, waarbij Tactus deskundigheid inzet bij Jarabee.

Verder wordt vooral ingezet op preventie. Dat is geen onderdeel van specialistische jeugdzorg. In regionale samenwerking zouden gemeenten afspraken moeten maken om door afstemming meer volume te creëren en op die manier meer resultaat te boeken.

Het Rijk wil de gemeenten stimuleren om het stelsel van de jeugdhulp te verbeteren en regionale en bovenregionale samenwerking te versterken. Daarvoor stellen ze geld beschikbaar dat alleen mag worden besteed aan een bepaald doel. In vakjargon: SPUK-uitkeringen.
We kennen onder meer SPUK-uitkeringen voor:
•    Het Expertisenetwerk Jeugd Overijssel;
•    Acute zorg JGGZ;
•    Huisvesting Jeugdzorg Plus en drie milieuvoorzieningen.
 
Twente is mede door de bijbehorende opdrachten gericht gaan samenwerken met de regio IJsselland en met de regio’s in Gelderland.

Ook zijn er stappen gezet om tot bovenregionale afstemming te komen tussen Drenthe, Groningen, IJsselland en Twente. Mede naar aanleiding van de exploitatieproblemen bij Ambiq waarvoor regio Twente accounthoudende regio

Om de continuïteit te waarborgen van specialistische aanbieders die werkzaam zijn in meerdere jeugdhulpregio’s, is een landelijk systeem van accounthoudende regio’s ingericht voor bovenregionale jeugdhulpaanbieders. De accounthoudende regio is standaard de grootste regio van een jeugdhulpaanbieder. Zijn verantwoordelijkheid is: de continuïteit van de aanbieder controleren en de inzet van de regio’s coördineren. Twente is voor vier partijen de accounthoudende regio. Dat vullen we in door ieder kwartaal contractmanagement gesprekken te voeren, waarbij extra aandacht is voor de financiële posities van de zorgaanbieders.

Daarnaast zijn we eerste aanspreekpunt voor de zorgaanbieders als discontinuïteit van zorgverlening dreigt. Aanbieders gebruiken daarbij vaak ‘early warning’ als instrument. Gecertificeerde Instellingen (GI’s) hebben een uitgebreidere rol in het accounthouderschap, onder andere in de uitvoering van de verbeteragenda.
Zorgen om kwetsbare doelgroep
Omdat zorg voor kwetsbare jongeren in het geding was, is ook bovenregionale samenwerking gezocht. Het landelijke inspectierapport ‘Kwetsbare jeugdigen onvoldoende beschermd’ constateerde dat in een aantal gevallen de meest kwetsbaren niet de zorg ontvingen die zij nodig hebben. Elke jeugdhulpregio heeft in opdracht van de inspectie IGJ en het Ministerie van JenV een verbeteragenda opgesteld. Twente is accounthoudend regio voor Jeugdbescherming Overijssel (JbOV. Daarmee is zij verantwoordelijk voor het opstellen van de agenda voor geheel Overijssel.